Wywodzi się z prawa do prywatności i intymności. Początkowo traktowana jako etyczna norma zawodu lekarskiego, obecnie prawny obowiązek mający swoje źródło w ustawach. Fundamentalna zasada wykonywania zawodów medycznych. Wyraz poszanowania godności człowieka i podstawa wzajemnego zaufania w relacji pacjent –lekarz. Tajemnica medyczna– wszystko, co musisz o niej wiedzieć.
Zawód lekarza należy do zawodów zaufania publicznego. Jedną z cech tych zawodów jest związanie ich przedstawicieli tajemnicą zawodową. Zaufanie do lekarza czy adwokata jest elementem składającym się na istotę wykonywania tych profesji. Pacjent/klient, przekazując informacje ze sfery prywatności i intymności, liczy, że zostanie mu zapewniona ich poufność. Osoba wykonująca zawód zaufania publicznego nie powinna zawieść tego zaufania.
Kto jest zobowiązany do zachowania tajemnicy medycznej
Jak wynika z ustawy o prawach pacjenta* obowiązek dyskrecji został nałożony na wszystkie osoby wykonujące zawód medyczny:
Pacjent ma prawo do zachowania w tajemnicy przez osoby wykonujące zawód medyczny, w tym udzielające mu świadczeń zdrowotnych, informacji z nim związanych, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu medycznego.
Zachowanie poufności zostało wpisane również w ustawy dotyczące poszczególnych grup zawodowych. Tajemnicą medyczną zostali objęci przedstawiciele zawodów medycznych, m.in.:
- lekarze i lekarze dentyści;
- pielęgniarki i położne;
- diagności laboratoryjni;
- fizjoterapeuci;
- psycholodzy (mogą udzielać świadczeń zdrowotnych na podstawie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego);
- dietetycy i specjaliści do spraw żywienia, audiofonolodzy i logopedzi, psychoterapeuci, specjaliści terapii uzależnień (w zakresie, w którym udzielają świadczeń zdrowotnych);
- psychoanalitycy, neuroterapeuci (zaliczeni przez sądy do kategorii zawodów medycznych).
Na podstawie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego zobowiązane do przestrzegania tajemnicy medycznej są wszystkie osoby wykonujące czynności wynikające z tej ustawy (m.in. sanitariusze, pracownicy administracyjni, techniczni, przedstawiciele organów ścigania).
Sekretarka medyczna czy rejestratorka, mimo że nie wykonuje zawodu medycznego, tylko czynności pomocnicze, jest obowiązana do zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem uzyskanych podczas wykonywaniem zadań. Może ona przetwarzać dane zawarte w dokumentacji medycznej, a więc dane poufne, pod warunkiem uzyskania upoważnienia administratora danych.
Tajemnica lekarska jest pojęciem węższym niż tajemnica medyczna. Jak nazwa wskazuje, obejmuje swoim zakresem jedynie lekarzy. O tajemnicy lekarskiej traktuje Kodeks Etyki Lekarskiej, który nakazuje zachować w poufności wiadomości o pacjencie i jego otoczeniu uzyskane przez lekarza w związku z wykonywanymi czynnościami zawodowymi. Zobowiązuje również lekarza, aby czuwał nad tym, by osoby asystujące lub pomagające mu w pracy przestrzegały tajemnicy zawodowej.
Co jest objęte tajemnicą medyczną (zakres przedmiotowy)
W myśl ustawy lekarskiej:**
Lekarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem, a uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu.
Podobne rozwiązanie znajdują się w przepisach dotyczących innych zawodów medycznych.
Aby informacja była objęta tajemnicą:
- musi być związana z pacjentem (jego otoczeniem, środowiskiem);
- jej pozyskanie musi nastąpić w związku z wykonywaniem zawodu.
Poufna jest już informacja, że dana osoba jest Twoim pacjentem. Zakres tajemnicy lekarskiej możemy podzielić na:
- fakty ustalone przez Ciebie lub przekazane Ci przez innego lekarza;
- fakty ujawnione przez pacjenta i inne osoby na jego żądanie.
Tajemnicą lekarską objęte są:
- wyniki przeprowadzonych badań oraz diagnoza postawiona na ich podstawie;
- historia choroby i uprzednie postępowanie terapeutyczne;
- metody i postępy w leczeniu;
- wcześniejsze lub współistniejące schorzenia;
- hospitalizacje;
- przyjmowane leki;
- rokowanie;
- wszelkie materiały związane z postawieniem diagnozy lub leczeniem, a więc zaświadczenia, notatki, kartoteki.
Poufnością objęte są również informacje pozamedyczne, z którymi zapoznałeś się w związku z wykonywaniem zawodu. W szczególności będą to wiadomości dotyczące:
- stosunków osobistych i zawodowych pacjenta;
- jego rodziny;
- stanu majątkowego.
Z punktu widzenia prawa istotne jest to, w jaki sposób powziąłeś o nich wiadomość. Tajemnicy nie podlegają informacje powszechnie znane, publikowane w mediach. Musi zachodzić związek między pozyskaniem informacji a wykonywaniem zawodu.
Związek pomiędzy pozyskaniem informacji a wykonywaniem zawodu
Dla ustalenia tego związku możesz przeprowadzić test myślowy: czy gdybym nie wykonywał zawodu, to również wszedłbym w posiadanie określonych informacji? Pamiętaj, że przez wykonywanie zawodu lekarza rozumie się również kierowanie podmiotem leczniczym. W przypadku odpowiedzi pozytywnej, możesz uznać, że związek nie istnieje.
Prześledźmy ten związek na przykładach (kazusy podaję za prof. Rafałem Kubiakiem).
Analiza przypadku: Lekarka będąca prezesem podmiotu leczniczego była w konflikcie z jednym z pacjentów. Chory złożył do NFZ skargę na ten podmiot. W treści skargi ujawnił, że cierpi na chorobę psychiczną. Pani prezes NZOZ-u, po zapoznaniu się z tą skargą, zawiadomiła pracodawcę pacjenta – komendanta policji. Stwierdziła, że zaburzenia psychiczne występujące u jego pracownika są niebezpieczne dla wykonywania zawodu.
Naczelny Sąd Lekarski rozpatrujący sprawę uznał, że lekarka ujawniła tajemnicę medyczną. Poufne informacje o pacjencie uzyskała w związku z wykonywaniem zawodu lekarza, którym było kierowanie podmiotem leczniczym.
Analiza przypadku: Mąż lekarki zawiadomił prokuraturę o popełnieniu przez żonę przestępstwa kradzieży dokumentacji medycznej. Oskarżona lekarka jako dowód w sprawie przedstawiła swoje pisemne stanowisko o stanie zdrowia męża. Napisała, że mąż jest w złym stanie psychicznym.
Naczelny Sąd Lekarski przyjął, że opinia nie została przedstawiona na podstawie badań lekarskich wykonanych przez żonę, a jedynie obserwacji uzyskanych w trakcie pożycia małżeńskiego. Choć lekarka przekazała informacje o stanie zdrowia męża, nie miały one związku z wykonywaniem zawodu lekarza i nie stanowiły naruszenia tajemnicy medycznej.
Ustalenie związku między uzyskaną informacją a wykonywaniem zawodu, jak wynika z omówionych przypadków, wymaga każdorazowo indywidualnej oceny z uwzględnieniem wszystkich okoliczności konkretnej sprawy.
Zachowuj w poufności dane dotyczące zdrowia pacjenta i udzielanych mu świadczeń zdrowotnych.
Informacje o stanie zdrowia, które chory powierza Tobie, należą do sfery jego życia prywatnego. Wkraczają często w obszar intymności, dlatego pacjent musi być pewien, że zachowasz w tajemnicy te wiadomości. Już wieki temu, w słynnej przysiędze Hipokratesa, ojciec medycyny stwierdził: Cokolwiek bym podczas leczenia, czy poza nim, w życiu ludzkim ujrzał, czy usłyszał, czego nie należy rozgłaszać, będę milczał, zachowując to w tajemnicy.
W następnych postach opowiem Ci, jakie są aktualne zasady zachowania tajemnicy po śmierci pacjenta, czy możesz udzielać telefonicznych informacji o stanie zdrowia chorego. O wyjątkach od obowiązku zachowania tajemnicy medycznej możesz przeczytać w poście kiedy nie obowiązuje tajemnica lekarska.
*ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
**ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty
Jeśli potrzebujesz indywidualnej pomocy związanej z prawem medycznym, skontaktuj się ze mną pod adresem: kontakt@paragrafbezznieczulenia.pl
Eliza Jurgielaniec, radca prawny
0 komentarzy